Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΩΣ «ΦΑΝΤΑΣΜΑ» ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

Από τον Νώντα Κουκά

Η «μαγεία» του Διπλού Γεννήτορα και της Πέμπτης Ελευθερίας

Η μαθηματική εξέλιξη συναρτάται άμεσα με την εξέλιξη της ανθρώπινης συνείδησης που, με τη σειρά της, συνάπτεται άρρηκτα με τη συναισθηματική νοημοσύνη του ψυχολογικού παράγοντα της ανθρώπινης νόησης. Διότι τι άλλο, εκτός από συναισθηματική νοημοσύνη, χρειάζεται για να διατυπώσουμε το κρίσιμο ερώτημα, «γιατί ο πλανήτης Γη δουλεύει με το λειτουργικό σύστημα Δέκα»; Μπορεί η χρήση του να μοιάζει με αυθαίρετη επιλογή, στην οποία οδηγηθήκαμε εξαιτίας των δέκα βιολογικών δαχτύλων μας, όμως αυτό το γινόμενο πρώτων (αριθμών) – του δύο επί πέντε – υπενθυμίζει πάντα την ανθρώπινη πολυπλοκότητα.

Το Δύο δηλώνει τις βασικές σπασμένες συμμετρίες του χώρου και του χρόνου. Σχετίζεται επίσης με τους θετικούς/αρνητικούς ακεραίους, με τους φανταστικούς/πραγματικούς μιγαδικούς αριθμούς. Επιπλέον, σχετίζεται και με τη διπλή φύση του φωτονίου (κυματοσωματιδιακός δυϊσμός), καθώς και με την ίδια την κβαντική διαδικασία που αμφισβητεί την κλασική/τυπική δυαδικότητα της λογικής «ή το ένα ή το άλλο». Τέλος, δηλώνει και το δύο που κρύβεται σε εκείνο το «μισό» σπιν του ηλεκτρονίου• δηλαδή, το σπιν που ισούται με το ½ του κβάντου ύπαρξης του Πλανκ που αποτελεί το εσώτερο μυστικό του χώρου.

Μπορεί λοιπόν ο διπλασιασμός και ο επαναδιπλασιασμός που αποβλέπει στην εκτέλεση υπολογισμών με το τέσσερα και το οκτώ να απέβαινε εξαιρετικά χρήσιμος, όμως το Πέντε διαθέτει κάτι επιπλέον – μια πρόσθετη αισθητική ελευθερίας που μοιάζει με «μαγεία» της φαντασίας. Το πέντε είναι ο παραδοσιακός αριθμός της μαγείας (μαζί με το Επτά). Αυτό αντανακλά την αρχαία ιδέα των τεσσέρων γήινων στοιχείων και ενός πέμπτου, της «πεμπτουσίας», για τις ουράνιες περιοχές. Αλλά και τα πλατωνικά ορθογώνια που είναι τέλεια και διαθέτουν το πιο ευχάριστο σχήμα: δεν είναι ούτε ανιαρά κοντόχοντρα ούτε ενοχλητικά μακρόστενα.

Μιλάμε βεβαίως για τα ορθογώνια παραλληλόγραμμα, των οποίων ο λόγος των πλευρών τους ισούται με φ (ο λόγος φ ονομάζεται χρυσή τομή ή χρυσός λόγος ή χρυσός μέσος) και από τα οποία αν αφαιρέσουμε ένα τετράγωνο, το ορθογώνιο παραλληλόγραμμο που απομένει έχει και πάλι λόγο πλευρών ίσο με φ. Τέλος, να αναφέρουμε τις πεμπτοβάθμιες εξισώσεις, αυτούς τους «άσχημους» τύπους του δέκατου όγδοου αιώνα, που έγιναν η πύλη προς τον Διαφωτισμό.

Η Πληροφορία σαν άφαντο χέλι που ελίσσεται

Τώρα θα δούμε τους περίφημους αριθμούς Φιμπονάτσι (είναι η ακολουθία όπου κάθε αριθμός της αποτελείται από το άθροισμα των δύο προηγουμένων του): 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377, 610, 987, 1587, 2584, 4181, 6765, 10946, 17711, 28675, 46368, 75025,… Παραθέσαμε ένα αρκετά μεγάλο μήκος της ακολουθίας, ακριβώς για να δείξουμε την κρυφή σύνδεση των αριθμών Φιμπονάτσι – που με μια πρώτη ματιά μοιάζουν εντελώς τυχαίοι – με τους πρώτους αριθμούς. Ο αριθμός Πέντε καθιστά πιο ευδιάκριτη αυτή τη σύνδεση: ο πέμπτος αριθμός Φιμπονάτσι είναι το 5. Έπειτα από αυτόν όλοι οι αριθμοί Φιμπονάτσι που βρίσκονται σε θέση πολλαπλάσια του 5 διαιρούνται δια του πέντε.

Να, λοιπόν! Μόλις σας δόθηκε μια πληροφορία: ο αριθμός 5 κοινοποιεί την κρυφή διασύνδεση των αριθμών Φιμπονάτσι με τους πρώτους. Το ερώτημα που σας τίθεται είναι το εξής: από τη στιγμή που η συγκεκριμένη πληροφορία κοινοποιήθηκε δημόσια, δόθηκε από τον πομπό στον δέκτη, άραγε έπαψε πια και να υπάρχει; Όχι βέβαια… Καμία πληροφορία δεν χάνεται• δόθηκε το μήνυμα, δημοσιοποιήθηκε το νόημα, όμως ο κάτοχος της πληροφορίας στο εφεξής δεν τη στερείται.

Συνεχίζει να την έχει και μπορεί, αν χρειαστεί, να την ξαναδώσει. Κατά συνέπεια, η πληροφορία αυτή καθεαυτή δεν αποτελεί ύλη που παρέρχεται μετά το πέρας της χρήσης της, αλλά άυλο «υλικό» που, ύστερα από την κατανάλωση του περιεχομένου της, συνεχίζει να υφίσταται κάπου «αλλού». Το «αλλού» δεν είναι της παρούσης• αυτό που ενδιαφέρει τώρα είναι να κατανοηθεί, όσο καλύτερα γίνεται, το εξής γεγονός: η πληροφορία γλιστράει και εκφεύγει από τις ανθρώπινες προθέσεις των μηνυμάτων• είναι μια διαδικασία που δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί (ή να μετρηθεί) και, άρα, δεν γίνεται αντιληπτή από τα αισθητήρια όργανα. Πρόκειται για «φάντασμα» που εξαρτάται από τη γνώση και την κατανόηση• είναι και γήινη και υπεργήινη δομή-κατασκευή. Και ούτε βέβαια πρόκειται για αφηρημένη φιλοσοφική διάκριση. Τελικά, η πληροφορία «προσκρούει» στο μυστήριο της ανθρώπινης συνείδησης.

Η Συνείδηση ως φυσική κβαντική ταλάντωση

Η κβαντική μηχανική περιγράφει την αόρατη υποδομή όλων όσα γνωρίζουμε. Από το 1800 και εντεύθεν οι ασαφείς εικασίες της αλχημείας, με τους χαρακτήρες και τις συγγένειες, μετατράπηκαν σε σαφείς νόμους για τον τρόπο με τον οποίο συνδυάζονται τα χημικά στοιχεία, σε νόμους που εκφράζονται μέσω συναρτήσεων με ακεραίους. Ήδη, από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 γνωρίζαμε από πού προέρχονταν αυτοί οι ακέραιοι: από την κβαντομηχανική του ατόμου. Παρομοίως, οι βασικοί μηχανισμοί της ζωής εξαρτώνται από την κβαντική μηχανική, πράγμα που είχε γίνει ήδη αντιληπτό πριν ακόμη ανακαλυφθεί το DNA.

Το 1943 ο σπουδαίος φυσικός Έρβιν Σρέντινγκερ επισήμανε στο κλασικό επιστημονικό του έργο με τίτλο Τι είναι η ζωή , ότι η μοναδικότητα του κβάντου καθιστά δυνατή την κωδίκευση ανθεκτικής, αξιόπιστης πληροφορίας. Δέκα χρόνια αργότερα, αυτό το γεγονός επαληθεύτηκε, με τον εξιχνιασμό της περίφημης διπλής έλικας. Η δυαδικότητα της έλικας είναι ένα Δύο κβαντομηχανικής φύσεως. Τον 19ο αιώνα, υπολογίστηκε η επίδραση του διοξειδίου του άνθρακα• όμως δεν ξέραμε γιατί η ένωση αυτή είναι αδιαφανής στην υπέρυθρη ακτινοβολία. Αργότερα, η κβαντική μηχανική εξήγησε το φαινόμενο• έδειξε ότι αποτελεί γενική ιδιότητα των μεγαλύτερων μορίων – π.χ. το διοξείδιο του άνθρακα, το νερό και το μεθάνιο. Τούτο σημαίνει πως η παγκόσμια θερμοκρασία αναμένεται να αυξηθεί για λόγους που σχετίζονται με τη φύση των ηλεκτρονίων.

Υπενθυμίζουμε πως γράφουμε όλα αυτά για δύο κυρίως λόγους: πρώτον, να δείξουμε, όπως προείπαμε, πώς η κβαντομηχανική εξηγεί το αόρατο• και έπειτα να επισημάνουμε το γεγονός ότι όπου και όταν εμπλέκεται η κβαντομηχανική, οι προβλέψεις μας δεν συμπίπτουν κατ’ ανάγκη με τις διαισθητικές πεποιθήσεις μας – ότι το διοξείδιο του άνθρακα κάνει καλό στα φυτά• ότι ο καιρός είναι πάντα απρόβλεπτος• ότι η Γη είναι πολύ μεγάλη για να την επηρεάσουν οι άνθρωποι• ότι όλα όσα ανεβαίνουν πρέπει να ξανακατέβουν ή ό,τι φαίνεται – τέλος πάντων – αυτό πρέπει και να είναι.

Εντέλει, αυτή καθεαυτή η λογική είναι ανοιχτή πια στην εξερεύνηση και υπερβαίνει την κλασική υπόθεση ότι το Α Ή (όχι Α) είναι πάντοτε αληθής. Παράλληλα, το τεράστιο εύρος εφαρμογών των πιθανοτήτων και της στατιστικής διαψεύδουν τον ισχυρισμό πως τάχα τα μαθηματικά ασχολούνται μόνο με βεβαιότητες. Τα μαθηματικά είναι σε θέση να μετρήσουν βαθμούς αβεβαιότητας. Άλλωστε, ακριβώς γι’ αυτήν τους την ικανότητα τα μαθηματικά του εικοστού αιώνα αποκάλυψαν μια εντελώς νέα εικόνα της φυσικής πραγματικότητας, κλονίζοντας τη λογική, τον αριθμό και τις έννοιες της ύπαρξης και της μη ύπαρξης.

Αλήθεια, τι πραγματικά συμβαίνει στον εγκέφαλο όταν μαθαίνουμε πως δύο και δύο κάνουν τέσσερα, και όχι πέντε; Στο κάτω-κάτω, γιατί το να αντιλαμβανόμαστε την αλήθεια της εξίσωσης 2+2=4 διαφέρει τόσο από το να αποστηθίζουμε μηχανικά πως 2+2=4 – μια ακολουθία συλλαβών που κάλλιστα θα μπορούσαν να έλεγαν πως 2+2=5; Αυτό είναι το κεντρικό ερώτημα που Πένροουζ, ο οποίος υποστηρίζει πως τα θεμέλια της υλικής βάσης του εγκεφάλου βρίσκονται στην κβαντική μηχανική και από αυτά εξαρτάται η συνείδηση: δομές που ονομάζονται μικροσωληνίσκοι διαδραματίζουν βασικό ρόλο. Ένα χαρακτηριστικό των μικροσωληνίσκων, άκρως εντυπωσιακό, είναι το σχήμα τους, το οποίο είναι τόσο καθορισμένο όσο και τα άνθη του ηλιοτροπίου και βασίζεται στους αριθμούς Φιμπονάτσι 5, 8 και 13 (αν ο Πένροουζ έχει δίκιο, τότε το Πέντε βρίσκεται στις ρίζες της συνείδησης…).

Έχουμε πια αρχίσει να αναφερόμαστε στην ίδια την κβαντική μηχανική ως φυσικό ταλαντωτή της συνείδησης…

16/10/2015